İmalatçının CE işaretinde görev ve sorumlulukları
Avrupa Birliği (AB) temel hedeflerinden biri de malların serbest dolaşımıdır. İmalatçının CE işaretinde görev ve sorumlulukları nelerdir?
Hazırlayan;
Ä°lker Alagöz (Endüstri Mühendisi)
Ürün GüvenliÄŸi, Piyasa Gözetimi ve Denetimi ile Uygunluk DeÄŸerlendirmesi Alanlarında Farkındalığın Artırılması için Teknik Destek Projesi kapsamında ile hazırlanmıştır
CE iÅŸareti uygulamasında imalatçının sorumluluÄŸu çok büyüktür. Üretime hazırlık, üretim sürecinde uygunluÄŸu sürdürmek ve üretim sonrasında bir sorun saptandığında ürünün uygunluÄŸundan kaynaklı zararları ödemek hep imalatçının sorumluluÄŸundadır.
MALLARIN SERBEST DOLAÅžIMI
Avrupa BirliÄŸi (AB) temel hedeflerinden biri de malların serbest dolaşımıdır. AB tarihinin son 40 yılında bu hedef doÄŸrultusunda oldukça ilerleme kaydedildi. ‘Klasik Yaklaşım’ olarak adlandırılan detaylı teknik ve idari metinlerin olduÄŸu dönem, 1985’te yerini temel gereklerin saÄŸlanmasının öncelik olarak görüldüÄŸü ‘Yeni Yaklaşım’ dönemine bıraktı. ‘Yeni Yaklaşım’ döneminde ürün uygunluk deÄŸerlendirme süreçleri baÅŸarılı ÅŸekilde geliÅŸtirildi ve 700’e yakın mevzuatın kapsamı 27 yönetmeliÄŸe kadar düÅŸürüldü. 2000’li yılların başından itibaren daha kapsamlı düzenlemeleri içerecek ‘Yeni Yasal Çerçeve Yaklaşımı’ belirlendi. Böylece uygulamalardaki birliÄŸin saÄŸlanması, piyasa gözetiminin etkinleÅŸtirilmesi gibi alanlarda sistem geliÅŸtirilmeye devam ediyor.
Türkiye ile AB arasında 1995’te imzalanan Gümrük BirliÄŸi anlaÅŸmasıyla sanayi ürünleri ve iÅŸlenmiÅŸ tarım ürünlerinin sınırlardaki kontrolleri ve serbest dolaşımı düzenlenmiÅŸ, bunun bir sonucu olarak AB mevzuatı Türkiye mevzuatı olarak uyarlanmaya baÅŸlamıştı.
AB Yönetmeliklerinin 2002’den itibaren ulusal mevzuat olarak uygulanmaya baÅŸlamasıyla, daha çok ihracatçılar tarafından bilinen ve önemsenen CE iÅŸareti ile ilgili konular tüm imalatçılarımızın ilgi alanına girdi. Aradan geçen 20 yılın sonunda CE iÅŸareti hakkında bilgi seviyesinin artması, yerli uygunluk deÄŸerlendirme kuruluÅŸlarının oluÅŸması gibi olumlu bir dizi geliÅŸmenin sonucu olarak, baÅŸlangıçta yaÅŸanan birçok sıkıntı artık kalmadı. Bununla birlikte hala imalatçının görev ve sorumluluklarının tam olarak bilinemediÄŸi, farkında olunmadığını görebiliyoruz. ÖrneÄŸin, CE iÅŸaretinin sadece bir etiket olarak ya da gerekli olmamasına raÄŸmen baÅŸka bir kuruluÅŸ tarafından kendilerine verilecek hak gibi algılandığı durumlarla karşılaşıyoruz. Bu nedenle CE mevzuatı kapsamında imalatçıların görev ve sorumluluklarına yakından bakmakta fayda var.
Ä°MALATÇI KÄ°ME DENÄ°R?
Malların dolaşımı sırasında birçok ekonomik aktör görev alır. Ürünü tasarlayan, imal eden, imal ettiren, ihraç eden, ithal eden, distribütör, satıcı, yetkili temsilci gibi, zaman zaman birbirinin içine de geçen aktörler olabilir. Bu nedenle öncelikle, imalatçı kimdir sorusuna net bir cevap verebilmemiz gerekir.
Ä°malatçı, bir ürünün tasarım ve/veya imalatından sorumlu olan, kendi adı veya ticari markası ile piyasaya arz eden herhangi bir tüzel veya gerçek kiÅŸidir. Buna göre imalatçı ürünü kendisi imal edebilir. Fakat bu zorunluluk deÄŸildir. Kendi adına baÅŸka bir firmaya veya kiÅŸiye imal ettirebilir. Ayrıca imalatçı hazır ürünleri bir araya getiren, paketleyip piyasaya arz eden tüzel ve gerçek kiÅŸiler de olabilir. Burada önemli olan husus, ürünün kim tarafından piyasaya arz edildiÄŸidir. Piyasaya arz eden taraf imalatçı olarak deÄŸerlendirilmektedir.
Piyasaya arz, aynı zamanda hizmete alma olarak da tanımlanır. Buna göre kendi iÅŸlerinde kullanılmak üzere ürün imal edenler de imalatçı olarak sayılır. ÖrneÄŸin bir fabrikada, dışarıya satılmayacak, kendi kullanımı için makine imal edildiyse, bu durumda fabrika o makinenin imalatçısı sayılacaktır.
Ä°malatçının ürün tasarımını kendi yapması zorunlu deÄŸildir. Ürünün tasarımı, imalatı, paketlenmesi kendi adına baÅŸka taraflarca yapılabilir. Ürün üzerinde ve ambalajında adı veya ticari markası olan taraf imalatçı olarak deÄŸerlendirilir.
Ä°malatçının AB içerisinde veya Türkiye’de kurulu veya yerleÅŸik olması beklenmez. Dünyanın herhangi bir ülkesinde, ürünü kendi adı veya ticari markası ile AB ve Türkiye pazarına sunan herhangi bir tüzel veya gerçek kiÅŸi imalatçı sayılır. Ä°malatçının AB ve Türkiye dışında olması sorumlulukların azalmasına veya kaybolmasına neden olmaz. Bazı durumlarda imalatçılar sorumluluklarını diÄŸer aktörlerle paylaÅŸabilmektedir. ÖrneÄŸin, ürünün AB dışında bir ülkeden ithal edilmesi durumunda, ithalatçının da imalatçının sorumluluklarını alabilmesi mümkündür.
Ä°MALATÇININ SORUMLULUKLARI NELERDÄ°R?
Ürünün sorumluluÄŸu imalatçıya aittir.
Ürünün tasarımının, imalatının diÄŸer taraflarca, örneÄŸin alt yüklenicilerle yapılması durumunda, bu aÅŸamaların kontrol altında tutulup ilgili yönetmelik ÅŸartlarının karşılanması imalatçıya aittir. Ä°malatçı sorumluluklarını hiçbir ÅŸekilde diÄŸer taraflara devredemez. Aynı ÅŸekilde montaj, paketleme gibi aÅŸamaların baÅŸkalarına devredilmesi durumunda da nihai sorumluluk imalatçıya aittir. Bunun bir sonucu olarak sorumluluk devri veya paylaşımı olmaz. Ä°malatçı olarak anılan tüzel veya gerçek kiÅŸinin ürün ile ilgili tüm sorumlulukları aldığının farkında olması gerekir.
Ä°malatçının ürünün uygun olduÄŸunu gösteren tüm kanıtlara, dokümanlara ve gerekli ise belgelere sahip olması beklenir. Bu genel kurala baÄŸlı olarak, imalatçı ürün piyasaya arz edilirken aÅŸağıdakileri saÄŸlamalıdır:
- Ä°malatçı ürünün temel güvenlik gereklerini karşıladığını gösterecek ve ilgili yönetmeliklerde tanımlı olan uygunluk deÄŸerlendirme metoduna uygun çalışmaları gerçekleÅŸtirmesi gerekmektedir. ÇoÄŸu zaman imalatçının kendisi bu faaliyetleri yürütebilir. Bazı durumlarda ürünün ‘Onaylanmış KuruluÅŸ’ tarafından incelenmesi, test edilmesi gerekli olabilmektedir. Her durumda imalatçı ürün uygunluÄŸuna yönelik sorumluluÄŸu taşır.
- Ürün ile ilgili teknik dosya hazırlanmalıdır.
- AB Uygunluk Beyanı yapılmalıdır.
- Ürünün güvenli taşınması, muhafaza edilmesi, kullanımı, bakımı ve bertaraf edilmesi için gerekli talimat ve güvenlik bilgileri hazırlanmalıdır. Bu talimat ve bilgiler tüm kullanıcı gruplarının genel anlayış seviyesine, gerekli olduÄŸunda ilgili ülkenin diline uygun olmalıdır.
- Ürünün piyasaya arzından sonra 10 sene boyunca teknik belgeleri saklanmalıdır.
- Ürüne CE iÅŸaretini iliÅŸtirmelidir.
- Ürünün imalatında uygunluÄŸun sürmesini saÄŸlamalıdır. Ürün ile ilgili standart ve mevzuat takip edilip, gerekirse yeniden deÄŸerlendirme yapılmalıdır.
Ürün güvenliÄŸi ile ilgili sorunlar tespit edildiÄŸinde veya bu yönde düÅŸüncesi olan imalatçıların ürünü uygun hale getirmek, gerekirse ürünü piyasadan geri çekmek / toplatmak gibi düzeltici faaliyetleri gerçekleÅŸtirmesi beklenmektedir.
Ürünün piyasaya sunulmasından sonraki 10 sene boyunca ürün uygunluÄŸundan kaynaklanan zararları ödeme sorumluluÄŸu imalatçıya yüklenmiÅŸtir. Bu zararlar ölüm, yaralanma gibi durumlarla birlikte mallara gelen zararları da içerebilmektedir. Tazminat hükümleri otomatik olarak devreye girmez. Bu zararların kanıtlanması ve talep edilmesi ÅŸartı vardır. Tazminat hükümlerinin uygulanmasında ulusal mevzuatlar dikkate alınmaktadır.
Sonuç olarak, imalatçı CE ile ilgili yönetmeliklerde birçok kritik sorumluluÄŸu yüklenmiÅŸ taraftır. Ürünün testlerinin ve belgelendirmesinin yaptırılmış olması gibi durumlar, sorumlulukları ortadan kaldırmamaktadır. Ä°malatçıların herhangi bir olumsuz durumla karşılaÅŸmadan AB ve Türkiye pazarında ürünlerini piyasaya sunabilmeleri için sorumluluklarının farkında olması ve ürün uygunluÄŸu ÅŸartlarını saÄŸlamaları gereklidir.