Hidrolik Sistemlerdee Arıza Arama Yöntemleri

Hidrolik Sistemlerdee Arıza Arama Yöntemleri

Bir çok sistemin kendi iç dinamiklerine bağlı karmaşık olduğu gerçeğinden hareketle, Hidrolik sistemlerde zor ve karmaşık sistemlerdir. Aynı zamanda, belli bir basıncın üzerinde, çok ciddi hayati tehlikesi de vardır. Hidrolik sistemleri zor ve karmaşık hale getiren ise çok sayıda farklı elemanın bir araya gelmesi ile basınçlı akışkanların davranışının anlaşılmasındaki zorluklardır. Eğitimlerimde sıkça vurguladığım ve uygulamalarda faydasını göreceğiniz şu üç soruyu sormak önemlidir.

1. Hidrolik sistem bilgisine sahip miyiz?

2. Devre şeması okumasını biliyor muyuz?

3. Makinenin ne iş yaptığını biliyor muyuz?

Aşağıda bir devre şeması ile örneklendirdiğim, ilk bakışta anlaşılması zor gibi görünen projenin anlaşılmasını gruplandırma metodu ile kolaylaştırabiliriz. Devreyi iş yapma mantığına göre gruplandırabilir; aynı zamanda basınç, emiş, dönüş veya iş hatlarını farklı renklerde boyama yöntemiyle devre şemasını basitleştirmeyi başarabiliriz.

Her sistemin, makinenin kendine has çözümleri olabilir. Bir işi yaptırmanın birçok yöntemi vardır. Bu yöntemlerden hangisi kullanılmış ise bunu anlamak gerekir. Buna ilaveten işletmelerde makineler modifikasyonlara uğrayabilirler. Yani kullanıcı deneyimi ile makine ilk kullanımından farklı ayar veya düzeneklerle çalışır hale getirilmiş olabilir. Burada önemli olan konu güncel devre şemaları ya da bu ayrıntıları bilen kişilerle ve dokümanlarla çalışmaktır. Yoksa konu samanlıkta iğne aramaya benzeyebilir.

“Dikkatle planlanmış her iş başarılı olacaktır. ARIZA TESPİTİ de buna dahildir.”

Madde 1. Araştırmacı olun:

Arıza ne zaman meydana geldi?
Hemen mi oluştu yoksa zaman içerisinde mi gelişti?
Tamamen duruşa mı, kesintili çalışmaya mı yoksa performansta azalmaya mı sebep oldu?
Arıza nerede meydana geldi?
Sadece silindir veya motor üzerinde mi, her ikisinde de mi veya tek yönde sıkıntı mı oldu?
Bir ayar değişikliği, modifikasyon, bakım ya da tamir yapılmış mı? Yapıldıysa kim yaptı?

Bu koşullar altında planlamanızı yapın.

Hızlı bir tamirat işlemine ya da ayarlamalar yapmaya başlamayın!

İyi bir iletişim elimizde kıymetli bir gereçtir. Örneğin 150 km uzakta bir makinedeki arızayı anlamaya veya anlatmaya çalışıyorsanız ve telefon, telsiz gibi araçlar bir de teknik bilgi sahibi olmayan kişilerle haberleşiyorsanız iletişim becerileri önem arz etmektedir.

İşin aslı, problem çözmede en çok işe yarayacak detay, sistemden anlayabilen bir çalışandır. Bu durum kendine güven, sorunların hızlı anlaşılması ve çözülmesi açısından önemlidir. Daha önce sistem hiç görülmediyse, muhtemelen güncel devre şemalarına ulaşmak için uğraş gerektirecek ve sizi dezavantajlı duruma düşürecektir. Ayrıca bu durum sizi uzman olarak gören kişiler ve zamana karşı yarış yaşanan bir koşulda, zor durumda kalmanıza sebep olacaktır.

Madde 2. Kendinize aşağıdaki soruları sorun.

Bu makinenin ne yaptığını anladım mı?
Fonksiyonlarını, operasyonlarını ve makinede kullanılan ürünlerin karakteristiğini anladım mı?
Bu sistemin güncel devre şeması var mı?
Söz konusu devre şemasını okuyup yorumlayabiliyor muyum?
Sıralı operasyonları anlayabiliyor muyum?
Devre şemasına ilaveten başka şemalar var mı? (Elektrik devre şeması vb.)
Valf veya benzeri ekipmanlara yapacağım ayarların oluşturacağı etkiyi kestirebiliyor muyum?
Sistem üzerindeki ekipmanların yerini biliyor muyum?
Test yapılması planlanan ilgili test noktalarını biliyor muyum?
Sıcaklık, basınç ya da debiyi ölçmek için, debimetre, manometre vb. test ve ölçüm cihazlarına sahip miyim? Teşhis ve analiz ekipmanlarına sahip miyim?
Yapacağım ölçümlerin nelere etki ettiğini biliyor muyum?
Sonuçları yorumlayabilecek miyim?
Hatayı düzeltmek için yapılacak eylemleri biliyor muyum?
Tekrar aynı hatanın oluşmaması için neler yapılması gerektiğini biliyor muyum?
Elektrik ve elektronik aksamlar hakkında bilgi sahibi miyim?
Elektrik sistemini analiz etmek için bir elektrik-elektronik alanında uzmana ihtiyacım var mı?

RİSK ANALİZ DURUMU

Sistem ile ilgili olarak tehlikeler nelerdir?
Arıza aramaya başlarken kendim dahil herhangi birisini, makine ve teçhizatı tehlikeye atmamak için takip etmem gereken prosedürü biliyor muyum?

Madde 3. Herhangi bir sistem üzerinde çalışmaya başlamadan önce gerekli güvenlik önlemlerini alınız.

Mutlaka sızmış ya da dökülmüş yağı temizleyin.
Tüm valflerin kapalı ve güvenli konumda olduğundan emin olun.
Akümülatörden sızabilecek yağa karşı sistemi izole edin.
Düşmesi muhtemel yükleri askıya alın, gerekli ise mekanik olarak güvenli konumda kalsın.
Elektrik bağlantısını izole edin. Pompanın yanlışlıkla çalıştırılamayacağından emin olun.
Sistem çalıştığında valflerden yağ kaçağının olmayacağından emin olun. Bağlantıları kontrol edin.
Borulama yapılacaksa, tesisat sökülecek ise olası yağ kaçakları ve kirlenmeleri düşünerek gerekli tedbirler alınmalıdır.
Olası yapılacak işlemlere karşı ve süreç ile ilgili kimselere gerekli uyarıların ve bilgilendirmelerin yapılması gereklidir. Bilgilendirmeleri ihmal etmeyin.
İnsanların bilgilendirilmesi için işaret ve işaretçilerden faydalanılmalıdır.
Makine çalıştırılmadan önce tüm alanın güvenli olduğundan emin olunması, tamir edilen ekipman ya da parçaların oradan alınması ve tehlike oluşturmaması gerekir.
Akümülatörün yağını boşaltın. Akümülatörü sistemden izole edin. Bakım için koruma önlemleri kaldırıldığında son derece dikkatli davranılmalıdır.
Gürültü seviyesi iletişim kurulabilecek seviyenin üzerine çıkarsa, görsel işaretlerle iletişim kurulmalı ve ortak dil kullanılmalıdır.
Yukarıdaki maddeler mobil araçlara yapılan müdahaleler için de geçerlidir.

İŞ BİTİRİLİRKEN

Hem çalışma alanı hem de makine için, amaca uygun plan yapılmalıdır. Her araç gereç ve ekipman son derece önemlidir.
Yağ kaçakları ve yağın imha yöntemleri için HSE güvenlik prosedürlerine uymak gereklidir.
Son olarak şirketin GÜVENLİK KURALLARI iş için verilen İŞE AİT İZİNLERE uyma konusunda hassas davranılmalıdır.

Madde 4. İhtiyaç Duyulacak Araç ve Gereçlere Sahip misiniz? Emin Olun.

Basınç ve vakum göstergeleri (Mekanik manometre ya da dijital)
Test noktaları ve ara bağlantılar (direk ve uzaktan)
Debimetre, kronometre ve takometre
Akümülatör şarj adaptörü (gaz deposu ve regülatör)
Yüzey termometresi ve akışkan termometresi (özel test noktaları olabilir)
Osiloskop ve/veya veri kaydedici (veri kaydetmek için PC olabilir)
Geniş ayarlanabilir somun anahtarı ve derin soket anahtar
Spigot tarzı tork anahtarı ve açık uçlu anahtar takımı
Düşük aralık tork anahtarı ve altı köşe başlı anahtar takımı
Filtre, sökme kayışı anahtarı, valf takma sökme aletleri
Quick kaplin bağlantılı filtreleme ünitesi ve yedek parçaları, filtre elemanları
Su analiz cihazı ve su ayrıştırma cihazı, filtre elemanı
Taşınabilir partikül sayıcı ve/veya sıvı örnekleme kiti
Manyetik alan göstergesi, solenoid bağlantı adaptörü
Oransal/ servo valf saha test cihazı
Multimetre (artı yedek parça ve sigorta) ve yüksek aralık ampermetre

Yeterli test noktası var mı?

Bunları bağlayabilecek enstrümanlara izin var mı?

Bu araç gereçleri kullanmayı biliyor musunuz? (basitleştirin ve kullanımını arttırın)

Akışkan Gücü ile Çalışırken Bakım, Arıza Arama ve Sorun Giderme Önemli Noktalar:

(A) Herhangi bir işe başlamadan emin olun

Çalışacağınız ekipman ya da sistem hakkında risk analizi yapılmalı, yetkili personel ve kullanılacak ekipman belirlenmeli.
Kendinizin, çalışma arkadaşlarınızın, makine teçhizatın ve çalışılacak alanın güvenlik durumunu sorgulayın ve iletişim kurallarını baştan belirleyin.
Bu işi yapmak üzere yetkinin verildiğinden, yeterli eğitim alındığından ve talimatların doğruluğundan emin olun.

Sistem ve çalışın ekipmanlar konusunda samimi olun. Eğer elektrik veya elektronik yetkinliğiniz yoksa, ilgili konuda uzman personel ya da ekipman tahsis edilmesini sağlayın.
Eğer eş zamanlı olarak yapılan bir çalışma içerisinde farklı birimler iseniz, tüm çalışanların ve çalışma ortamının güvenliğinden sorumlu olduğunuzu ve bu süreçte payınız olduğunu unutmamalı buna göre planlama yapmalısınız.

(B) Yapılacak işin dikkatlice planlandığından emin olun

Çalışılacak alan çalışma alanı ve giriş çıkış yetkinliği.
Kaynakların temini çalışılacak alanı getirilmesi, içeriği:
- En güncel devre şeması (ilgili tüm sistemler için).
- Gerekli tüm veriler
- Doğru araç, gereç ve ekipmanlar (manometre, debimetre vs) ,
Takip edilmek üzere adım adım yapılacakları anlatan bir prosedürü oluşturulmalıdır.

KİŞİSEL KORUNMA / HİJYEN

Hidrolik akışkanlar ile temastan kaçının, daima koruyucu krem vb. malzemeler kullanın.
Daima tavsiye edilen güvenlik gereçlerinin kullanın (göz, kulak, el ve ayak).
Tulum ve koruyucu giysilerin uzun süreli hidrolik akışkan ile teması olması durumunda güvenilir olduğundan emin olun.
Tipik hidrolik yağlar için HSE kataloglarına aşina olun. Bunlar kolayca yağ tedarikçilerinden temin edilebilir.

Profesyonel gözle,

sağlık veya güvenlik riski oluşturacak birşey varsa,

sakın birşey yapmayın!

ÖZET:

Herhangi bir sistemde çalışmaya başlamadan önce sistemin enerjisini kesin.
Gerekli olan yerlerde akümülatör ile sistem arasındaki bağlantıyı kesin.
Sistemi akümülatörlerden izole edin.
Tüm manometreleri gözden geçirin, sitemde basınç olmadığından emin olun.
Tüm asılı yükleri (Mekanik olarak) sabitleyin. Çek valflere ya da karşı denge valflerine güvenmeyin.
Sökülmesi veya alınması gereken parça ve ekipmanlar varsa;
- Hala içinde kalmış yağ olabilir. Yağı boşaltın.
- Sızıntı ve dökülmeleri en aza indirin.
- Sızıntı ya da dökülmeleri emici malzemelerle temizleyin yangına karşı korumalı kaplarda güvende saklanacak olduğundan emin olun.
Etkin bir alandan faydalanmak ve daha rahat çalışmak gerekiyorsa, makinenin etrafındaki korumalar çıkartılabilir. Bu noktada RİSK ANALİZİ yapılarak yapılması gereken ve yapılmaması gereken noktalar belirlenmelidir.
Koruma önlemleri yeterli seviyede alınmamış veya yetkili personel ya da yeterli eğitim alınmamışsa, çalışmaya kesinlikle başlanılmamalıdır!
Uzun süreli bir takım çalışmasını gerektiren bir iş yapılacaksa, tam koordinasyon/iletişim olanakları etkili bir biçimde kullanılmalı, düzenli toplantılar, iş planı ve yapılacaklar listesi (to do list) düzenlenmelidir. Ayrıca GÜVENLİK kuralları ve iş planı herkes tarafından okunmalı ve dikkate alınmalıdır. Herhangi bir bakım ya da tamir işlemi yapılacaksa çevrenin temizliğine ve temizlik kurallarına uymak gerekir. Çalışma alanı temiz, derli toplu ve güvenli bir biçimde bırakılmalıdır.

Not: Bunun mümkün olmadığı durumlarda çalışma alanı güvenlik kordonu ile kapatılmalı, uyarı levhaları ile bu durum belirtilmeli ve mutlaka rapor edilmelidir.

Komponentlerin temizliğine özen gösterilmeli ve kirlilik durumu takip edilmeli. Aksi takdirde bu durumun iç kaçaklar sebebiyle sistem içerisinde sıcaklık artışlarına ve hatta ürünlerin arızalanmasına kadar gidebilecek sonuçlara sebep olacağı bilinmelidir.
Sistem çalışırken, basınçlı haldeyken ya da sızıntılar varken tamir ve bakım ile ilgili hiçbir çalışma başlatılmamalıdır!
Daima tamir-bakım prosedürleri, üretici tavsiyeleri, kurulum ve devreye alma prosedürleri takip edilmelidir.

Kendinize, bağlı bulunduğunuz işletmenize ve ülkemize her geçen gün değer katmanız dileğiyle…

Sevgiyle kalın…

Barış ÖZGENÇ

Teknik Eğitim Bölüm Yönetmeni

SED – Stratejik Eğitim ve Danışmanlık

baris.ozgenc@stratejikegitim.com

Yazar Hakkında:

1980 Kocaeli doğumlu olan Barış Özgenç, Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makina Öğretmenliğinden 2003 yılı mezun olmuştur. Profesyonel iş hayatına, Bayrak Tekstil firmasının Bakım ve Onarım Bölümünde Teknik Uzman Yardımcısı olarak başlamış olup, SES3000 firmasında CNC makinaları Satış Sonrası Destek Uzmanı olarak devam etmiştir. 2005 yılından itibaren Robert BOSCH GmbH’ın otomasyon alanındaki firması olan BOSCH Rexroth firmasında önce Bayi İlişkileri Uzmanı daha sonra Eğitim Bölümü Sorumlusu olarak aralıksız 13 yıl boyunca çalışmıştır. Eğitim bölümündeki tüm süreçlerin yönetiminde ve kıdemli uzman eğitmen olarak hidrolik, pnömatik ve otomasyon konularında 300’e yakın eğitimin gerçekleştirilmesinde aktif rol almıştır. BOSCH Rexroth’un Gebze lokasyonunda genel katılıma yönelik eğitimler ile firmaya özel eğitimlerde 5.000 saat üzerinde eğitim vermiştir. 2016 yılında Kocaeli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makina Mühendisliği bölümünden mezun olarak ikinci lisans diplomasını alan Özgenç, evli ve bir erkek çocuk babasıdır. 2018 yılından itibaren SED Stratejik Eğitim ve Danışmanlık (www.stratejikegitim.com) firmasında Teknik Eğitim Bölümünü kurarak, eğitim ve seminerler vermektedir.

Firmalara Özel Dizayn Edilmiş Eğitimlerine, AKSA Enerji, ALTINAY Havacılık, ANAGOLD Madencilik, Bakioğlu Holding, Brisa ,Çayeli Bakır İşletmeleri, Çimsa Çimento, Demisaş Döküm, ETİMET ElektroMetalurji, Enerjisa, Eren Enerji, Groupe Renault, Hasçelik, HAVAŞ, KARDEMİR, Kastamonu Entegre, MMK Metalurji, Otokar Otomotiv, SANDVIK, Tosyalı Demir Çelik, Trakya Döküm, HYDAC, TCEEGE, TGS, TÜPRAG Metal Madencilik gibi pek çok kuruluş yer almaktadır.

Genel Katılıma Yönelik düzenlediği teknik eğitimlerine, AkçanSA, Aselsan, Arçelik, Asilçelik, BOSCH, Brisa, BSH, Delphi, Diler Demirçelik, DPWorld, Ereğli Demirçelik, ETİ, EVYAP, Farplas, Federal Mogul, Hidromek, Indesit, İpek Kağıt, İskenderun Demirçelik, İzeltaş, İzmir Demirçelik, Kale Havacılık, Kalekalıp, KARDEMİR Demirçelik, Kroman Çelik, Kumport Liman, LİMAK Çimento, Mardin Çimento, Mercedes Benz, Modern Karton, Otokar, Özkoç Pres, Öztiryakiler, Porlanda Porselen, Repkon Makina, TAT Konserve, TIRSAN Treyler, T.C. Merkez Bankası, Türkiye Petrolleri, TUSAS, Ülker, Yücel Makine ve Zorlu Endüstriyel başta olmak üzere 174 farklı firmadan katılımcıları olmuştur.

Barış Özgenç, Avrupa Akışkan Gücü Derneklerinin merkezi olan AVRUPA AKIŞKAN GÜCÜ BİRLİĞİ‘nin (CETOP) akredite ettiği dünyadaki ilk uygulamalı eğitim merkezi olan İngiltere NFPC (National Fluid Power Center) Uluslararası Akışkan Gücü Merkezi’nin kurs ve sınavlarını başarı ile tamamlayarak 2012 yılında ilk sertifikalı eğitmeni unvanını almıştır.

Yazıyı Paylaş: